การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศในระดับเมือง ระดับอุตสาหกรรม และระดับชุมชนของประเทศไทย
คำสำคัญ:
เมืองเชิงนิเวศ, อุตสาหกรรมเชิงนิเวศ, ชุมชนเชิงนิเวศ, องค์ประกอบตัวชี้วัดบทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์องค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศแบบบูรณาการ จากการศึกษาการพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศของประเทศไทยในระดับต่างๆ ได้แก่ ระดับเมือง ระดับอุตสาหกรรม และระดับชุมชน ผู้วิจัยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพแบบการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary research) ซึ่งวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารระดับทุติยภูมิ และคัดเลือกเอกสารโดยใช้หลักเกณฑ์ในการคัดเลือกเอกสารตามแนวทางของ Scott (2006) ผ่านเว็บไซต์และเอกสารของหน่วยงานภาครัฐ และรัฐวิสาหกิจ ที่มีหน้าที่โดยตรงต่อการพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศในระดับต่างๆ ประกอบไปด้วย กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (กนอ.) กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กรมการพัฒนาชุมชน การเคหะแห่งชาติ และสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ที่ผ่านการคัดเลือกแล้วจำนวน 12 ฉบับ ผลการสังเคราะห์การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศของประเทศไทยในระดับต่างๆ ทั้ง 3 ระดับแบบบูรณาการ ประกอบด้วย 5 ด้าน 37 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) ด้านเศรษฐกิจ 4 องค์ประกอบ 2) ด้านสังคม 10 องค์ประกอบ 3) ด้านสิ่งแวดล้อม 7 องค์ประกอบ 4) ด้านกายภาพ 5 องค์ประกอบ และ 5) ด้านการบริหารจัดการ 11 องค์ประกอบ ซึ่งการสังเคราะห์ประเด็นตัวชี้วัดขององค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศแบบบูรณาการดังกล่าว จะมีประโยชน์อย่างมากกับหน่วยงานที่มีหน้าที่พัฒนาชุมชนหรือชุมชนเอง เพื่อใช้เป็นกรอบการพัฒนาตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศตามบริบทพื้นที่ต่างๆ รวมถึงเป็นการเตรียมความพร้อมของชุมชน เพื่อมุ่งสู่เมืองน่าอยู่คู่อุตสาหกรรมต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กรมการพัฒนาชุมชน. (2565). ตำบลเข้มแข็ง ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง.สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดปัตตานี. https://n9.cl/cgn4y
กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม. (2568). (ร่าง) คู่มือการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ประจำปี พ.ศ.2568. สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดปัตตานี. https://n9.cl/vlubgj
กรมโรงงานอุตสาหกรรม. (2562). เกณฑ์และตัวชี้วัดการเป็นเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ ฉบับปรับปรุง ปี พ.ศ. 2561. สำนักหอสมุดแห่งชาติ. http://digital.nlt.go.th/dlib/items/show/7514
กรมโรงงานอุตสาหกรรม. (2566). คู่มือข้อกำหนดเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศฉบับปี พ.ศ.2565. กองพัฒนาอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ. https://chumphon.industry.go.th/webupload/66xd1760e5c1ab4b9ae889379bd1a112f49/m_magazine/28811/453/file_download/b668ef656c94de7c0b815dc37c30553b.pdf
กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น. (2566). คู่มือการพัฒนาหมู่บ้านยั่งยืน. จังหวัดนราธิวาส. https://www2.narathiwat.go.th/nara2016/files/com_order/2023-06_a08ce2cc8aaea86.pdf
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2564). คู่มือประเมินเมืองน่าอยู่คู่อุตสาหกรรมเชิงนิเวศ (สำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น). https://nakhonpathom.industry.go.th/web-upload/43x528df2e7798e617aba7f8918a3ad9627/202202/m_news/22573/254176/file_download/49eb17ed2144feb1d4f7e191a197337f.pdf
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2566). คู่มือการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืนกระบวนทัศน์ใหม่ ปี พ.ศ.2566. สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดปัตตานี. https://n9.cl/po8cf6
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2566b). คู่มือการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ประจำปี พ.ศ.2566. https://x.gd/Uc2Xf
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2566c). แผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม ปี พ.ศ. 2566-2570. สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดปัตตานี. https://eservice.dcce.go.th/e-book/111/index.html
กฤษดา ปัจจ่าเนย์, และธนพฤกษ์ ชามะรัตน์. (2566). การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดเมืองเชิงนิเวศในระดับสากลและประเทศไทย. วารสารสังคมศาสตร์ปัญญาพัฒน์, 5(4), 383-394.
การเคหะแห่งชาติ. (2564). โครงการยกระดับชุมชนต้นแบบสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน Smart Sustainable Community ปี 2564. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2568. https://anyflip.com/pporf/rdim/basic
การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย. (2555). ข้อกำหนดคุณลักษณะและเกณฑ์ตัวชี้วัดการเป็น “เมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ”. https://n9.cl/hd7qz
การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย. (2564). Eco Community แนวทางการดำเนินงานพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศของการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย. https://drive.google.com/file/d/1-N2T4qChD5r7pmS4QurDmUp 1ZYq-8Ysi/view?usp=sharing
จิรรัตน์ ธีระวราพฤกษ์, และธราธรพชร ฐิติกุล. (2017). แนวคิดการจัดการสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืนกับการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศในประเทศไทย. The Journal of Industrial Technology, 13(3), 120-131.
บงกชมาศ เอกเอี่ยม. (2564). แนวคิดหลังการพัฒนา: เส้นทางการพัฒนาในยุคหลังการพัฒนา. วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร์, 4(1), 159-180.
รัชดา บุญแก้ว. (2561). กระบวนการพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศแบบมีส่วนร่วม: กรณีศึกษาชุมชนบ้านโคกเมือง ตำบลบางเหรียง อำเภอควนเนียง จังหวัดสงขลา (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์). https://kb.psu.ac.th/psukb/handle/2016/13071
วิสาขา ภู่จินดา. (2561). การจัดการสิ่งแวดล้อมตามหลักนิเวศวิทยาอุตสาหกรรม. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน. (2568). คู่มือแนวทางการดำเนินงานตำบลต้นแบบชุมชนเข้มแข็ง. สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน. https://n9.cl/jzcvc
สำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2567). แผนปฎิบัติราชการระยะ 5 ปี (พ.ศ.2566-2570) ของสำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ฉบับทบทวน พ.ศ.2567). https://tak.mnre.go.th/th/news/detail/176990/
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.). (2565). แผนปฏิบัติการด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ.2565-2570. https://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/bcg/BCG-Action-Plan-2564-2570-256502-02.pdf
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2566). แผนปฏิบัติราชการสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ประจำปี พ.ศ. 2566 - 2570. สำนักนายกรัฐมนตรี.https://www.nesdc.go.th/ewt_dl_link.php?nid=13770
Gilman, R. (1991). The Eco-village Challenge Context Institute.http://www.context.org/iclib/ic29/gilman1/c
Global Ecovillage Network. (2024). Concepts. https://ecovillage.org/about/about-gen/concepts/.
Lye, L. F., & Chen, G. (2010). Towards Eco-Cities in East Asia. In Towards a Liveable and Sustainable Urban Environment (pp. 219). https://doi.org/10.1142/9789814287777_0001
Pieterse, J. N. (2009). Development Theory. Sussex: Institute of Development Studies.
Scott, J. (2006). Social research and documentary sources. Documentary Research, 1, 23-79.
Turok, I. & Mcgranahan, G. (2013). Urbanization and economic growth: The arguments and evidence for Africa and Asia. Environment and Urbanization, 25(2), 465-482.
United Nations. (2015a). Sustainable development goals. Retrieved March 6, 2025, from https://sustainabledevelopment.un.org/sdgs
United Nations. (2015b). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision. New York: Economic and Social Affairs.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
วารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ ยินดีรับบทความวิจัยและบทความทางวิชาการด้านบริหารธุรกิจ เพื่อพิจารณาตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสาร ซึ่งทัศนะและข้อคิดเห็นใดๆ ในวารสารฯ ถือเป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบโดยตรงของผู้เขียน มิใช่เป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบใดๆ ของคณะบริหารธุรกิจเพื่อสังคม มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ผู้ประสงค์จะนำบทความหรือบทวิจารณ์ใดๆ ไปเผยแพร่ จะต้องได้รับการอนุญาตจากวารสารเป็นลายลักษณ์อักษร ลิขสิทธิ์บทความที่เผยแพร่ทั้งหมดเป็นของวารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ
