การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศในระดับเมือง ระดับอุตสาหกรรม และระดับชุมชนของประเทศไทย
คำสำคัญ:
เมืองเชิงนิเวศ, อุตสาหกรรมเชิงนิเวศ, ชุมชนเชิงนิเวศ, องค์ประกอบตัวชี้วัดบทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์องค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศแบบบูรณาการ จากการศึกษาการพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศของประเทศไทยในระดับต่างๆ ได้แก่ ระดับเมือง ระดับอุตสาหกรรม และระดับชุมชน ผู้วิจัยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพแบบการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary research) ซึ่งวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารระดับทุติยภูมิ และคัดเลือกเอกสารโดยใช้หลักเกณฑ์ในการคัดเลือกเอกสารตามแนวทางของ Scott (2006) ผ่านเว็บไซต์และเอกสารของหน่วยงานภาครัฐ และรัฐวิสาหกิจ ที่มีหน้าที่โดยตรงต่อการพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศในระดับต่างๆ ประกอบไปด้วย กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (กนอ.) กรมโรงงานอุตสาหกรรม (กรอ.) กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กรมการพัฒนาชุมชน การเคหะแห่งชาติ และสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ที่ผ่านการคัดเลือกแล้วจำนวน 12 ฉบับ ผลการสังเคราะห์การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศของประเทศไทยในระดับต่างๆ ทั้ง 3 ระดับแบบบูรณาการ ประกอบด้วย 5 ด้าน 37 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) ด้านเศรษฐกิจ 4 องค์ประกอบ 2) ด้านสังคม 10 องค์ประกอบ 3) ด้านสิ่งแวดล้อม 7 องค์ประกอบ 4) ด้านกายภาพ 5 องค์ประกอบ และ 5) ด้านการบริหารจัดการ 11 องค์ประกอบ ซึ่งการสังเคราะห์ประเด็นตัวชี้วัดขององค์ประกอบตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศแบบบูรณาการดังกล่าว จะมีประโยชน์อย่างมากกับหน่วยงานที่มีหน้าที่พัฒนาชุมชนหรือชุมชนเอง เพื่อใช้เป็นกรอบการพัฒนาตัวชี้วัดชุมชนเชิงนิเวศตามบริบทพื้นที่ต่างๆ รวมถึงเป็นการเตรียมความพร้อมของชุมชน เพื่อมุ่งสู่เมืองน่าอยู่คู่อุตสาหกรรมต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม. (2566). คู่มือการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืนกระบวนทัศน์ใหม่. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม.
กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม. (2566). คู่มือการประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ประจำปี พ.ศ.2566. กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. https://x.gd/Uc2Xf
กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม. (2566). แผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2566–2570. กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. https://eservice.dcce.go.th/e-book/111/index.html
กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม. (2568). รางวัลชนะเลิศเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ปี พ.ศ.2567. กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. https://sar.dcce.go.th
กรมโรงงานอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม. (2566). คู่มือข้อกำหนดเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศฉบับปี พ.ศ.2565. กองพัฒนาอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ. https://chumphon.industry.go.th/web-upload/66xd1760e5c1ab4b9ae889379bd1a112f49/m_magazine/28811/453/file_download/b668ef656c94de7c0b815dc37c30553b.pdf
กรมโรงงานอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม. (2566.). แผนปฏิบัติบัติการด้านการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิงชินิเนิวศ (พ.ศ. 2566-2570). กระทรวงอุตสาหกรรม. http://ecocenter.diw.go.th/Visitor/Theme_1/eco_search_download
กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทย. (2566). คู่มือการประเมินชุมชนยั่งยืน. กระทรวงมหาดไทย. https://www2.narathiwat.go.th/nara2016/files/com_order/2023-06_a08ce2cc8aaea86.pdf
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. (2564). คู่มือประเมินเมืองน่าอยู่คู่อุตสาหกรรมเชิงนิเวศ (สำหรับองค์กรปกครอส่วนท้องถิ่น). กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. https://nakhonpathom.industry.go.th
กฤษดา ปัจจ่าเนย์ และธนพฤกษ์ ชามะรัตน์. (2566). การพัฒนาองค์ประกอบตัวชี้วัดเมืองเชิงนิเวศในระดับสากลและประเทศไทย. วารสารสังคมศาสตร์ปัญญาพัฒน์, 5(4), 383-394.
การเคหะแห่งชาติ. (2564). โครงการยกระดับชุมชนต้นแบบสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน Smart Sustainable Community ปี 2564. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. https://anyflip.com/pporf/rdim/basic
การเคหะแห่งชาติ. (2568). การเคหะแห่งชาติจัด “เดิน-วิ่ง รักสุขภาพ รักษ์สิ่งแวดล้อม” ภายใต้โครงการ SSC @ บ้านเอื้ออาทรเมืองใหม่บางพลี เฟส 2. https://www.nha.co.th/homepage/
การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย. (2564). Eco Community แนวทางการดำเนินงานพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศของการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย. http://www.ftipc.or.th/uploads/userfiles/file/IEAT.pdf
จิรรัตน์ ธีระวราพฤกษ์ และธราธรพชร ฐิติกุล. (2017). แนวคิดการจัดการสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืนกับการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมเชิง นิเวศในประเทศไทย. The Journal of Industrial Technology, 13(3), 120-131.
ชวนี ทองโรจน์. (2554). การวิจัยวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่น. Journal of Multidisciplinary in Social Sciences, 7(1), 129-138.
บงกชมาศ เอกเอี่ยม. (2564). แนวคิดหลังการพัฒนา: เส้นทางการพัฒนาในยุคหลังการพัฒนา. วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร์, 4(1), 159-180.
รัชดา บุญแก้ว. (2561). กระบวนการพัฒนาชุมชนเชิงนิเวศแบบมีส่วนร่วม: กรณีศึกษาชุมชนบ้านโคกเมือง ตำบลบางเหรียง อำเภอควนเนียง จังหวัดสงขลา [วิทยานิพนธ์ปริญญาเอก, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์]. https://kb.psu.ac.th/psukb/handle/2016/13071
วิสาขา ภู่จินดา. (2561). การจัดการสิ่งแวดล้อมตามหลักนิเวศวิทยาอุตสาหกรรม. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
สรสินธุ์ ฉายสินสอน. (2567). การจัดการเชิงกลยุทธ์เพื่อพัฒนาวิสาหกิจชุมชนภายใต้เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs). Journal of the Association of Researchers, 29(1), 98-116.
สำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2567). แผนปฎิบัติราชการระยะ 5 ปี (พ.ศ.2566-2570) ของสำนักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ฉบับทบทวน พ.ศ.2567). กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. https://tak.mnre.go.th/th/news/detail/176990/
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.). (2565). แผนปฎิบัติการด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ.2565-2570. กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.). https://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/bcg/BCG-Action-Plan-2564-2570-256502-02.pdf
สำนักงานสถาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2565). รายงานการศึกษาแนวทางการขับเคลื่อนชุมชนแข็มแข็งเพื่อรองรับภาวะวิกฤติ. กองพัฒนาข้อมูลและตัวชี้วัดสังคม. https://www.nesdc.go.th/article_attach/article_file_20230111130039.pdf
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี. (2566). แผนปฏิบัติราชการสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ประจำปี พ.ศ. 2566 - 2570. สำนักนายกรัฐมนตรี. https://www.nesdc.go.th/ewt_dl_link.php?nid=13770
Gilman, Robert. (1991). The Eco-village Challenge Context Institute. http://www.context.org/iclib/ic29/gilman1/c
Global ecovillage network. (2015). Project database. Global ecovillage network https://ecovillage.org/ecovillages/
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
วารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ ยินดีรับบทความวิจัยและบทความทางวิชาการด้านบริหารธุรกิจ เพื่อพิจารณาตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสาร ซึ่งทัศนะและข้อคิดเห็นใดๆ ในวารสารฯ ถือเป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบโดยตรงของผู้เขียน มิใช่เป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบใดๆ ของคณะบริหารธุรกิจเพื่อสังคม มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ผู้ประสงค์จะนำบทความหรือบทวิจารณ์ใดๆ ไปเผยแพร่ จะต้องได้รับการอนุญาตจากวารสารเป็นลายลักษณ์อักษร ลิขสิทธิ์บทความที่เผยแพร่ทั้งหมดเป็นของวารสารบริหารธุรกิจศรีนครินทรวิโรฒ
